Vitamin E yağda həll olunan bir vitamin olub, bədənin sağlamlığının qorunmasında həyati rol oynayır. Bu vitamin güclü bir antioksidan kimi fəaliyyət göstərir və azad radikalların hüceyrələrə və toxumalara zərər verməsinin qarşısını alır. Vitamin E bədənə ətraf mühitin stresi, iltihab və erkən qocalma ilə mübarizə aparmaqda kömək edir. Vitamin E-nin sağlamlıqda əsas funksiyaları arasında hüceyrələrin və immun sisteminin qorunması, dəri sağlamlığının saxlanması, beyin funksiyalarının gücləndirilməsi və ürək-damar sisteminin dəstəklənməsi var. Yeterli miqdarda vitamin E istehlakı bir çox xroniki xəstəliklərin qarşısını almağa kömək edə bilər və həyat keyfiyyətini artırmağa, bədənin gənc və enerjili qalmasına dəstək verir.
Vitamin E nədir?
Vitamin E yağda həll olunan bir vitamindir və əsasən güclü antioksidan olaraq tanınır. Bu vitamin hüceyrələri azad radikalların səbəb olduğu zərərdən qorumağa kömək edir və bədəni oksidativ stresdən effektiv şəkildə qoruyur. Vitamin E, xüsusilə dəri sağlamlığını, immun sistemini və ürək sağlamlığını qorumaqda mühüm rol oynayır. Vitamin E-nin bir neçə izomer forması vardır, ən vacib olanı alfa-tokoferoldur. Alfa-tokoferol, bədəndəki əsas aktiv vitamin E formasıdır və ən yüksək antioksidant təsirə malikdir. Digər izomerlər, məsələn, beta-tokoferol, gamma-tokoferol və delta-tokoferol, qidalarda mövcuddur və hər birinin özünəməxsus faydaları var, amma alfa-tokoferol, sağlamlığı qorumaqda əsas rolu oynayır. Vitamin E-nin antioksidant xüsusiyyətləri, bu vitaminin azad radikallarla mübarizə aparmasına və onların hüceyrələrə zərər verərək erkən qocalma və xroniki xəstəliklərə (məsələn, xərçəng və ürək xəstəlikləri) səbəb olmalarına mane olmasına imkan verir. Başqa sözlə, vitamin E hüceyrələri, toxumaları və orqanları oksidativ zərərlərdən qoruyur.
Vitamin E-nin Faydaları
Vitamin E, yağda həll olunan ən vacib vitaminlərdən biri olaraq bədənin sağlamlığı üçün bir çox fayda təmin edir. Vitamin E-nin bəzi əsas faydaları bunlardır:
- Güclü Antioksidant: Vitamin E, azad radikallarla mübarizə aparan güclü bir antioksidandır və hüceyrələri oksidativ zərərlərdən qoruyur. Bu xüsusiyyət, xroniki xəstəliklərin və erkən qocalmanın riskini azaltmağa kömək edir.
- Dəri Sağlamlığı: Vitamin E, erkən qocalmanın qarşısını alır və üzərindəki qırışları azaldır. Həmçinin, bu vitamin yaraların sağalmasına və zədələnmiş dəri toxumalarının bərpasına kömək edir, sağlam və parlaq dəri təmin edir.
- İmmun Sisteminin Gücləndirilməsi: Vitamin E, immun sistemini gücləndirərək bədəni infeksiyalara və xəstəliklərə qarşı daha davamlı edir.
- Ürək Sağlamlığı: Vitamin E, iltihabı azaldır və qan damarlarını qoruyaraq ürək sağlamlığını dəstəkləyir. Bu vitamin damar zədələnmələrinin qarşısını alır və ürək-damar xəstəlikləri riskini azaldır.
- Beyin Funksiyalarının Dəstəklənməsi: Vitamin E, Alzheimer kimi sinir xəstəliklərinin riskini azaltmağa kömək edə bilər. Onun antioksidant xüsusiyyətləri, beyin hüceyrələrini oksidativ zədələnmələrdən qoruyur və beyin funksiyalarını gücləndirir.
Ümumilikdə, vitamin E, antiinflamatuar və antioksidant xüsusiyyətləri ilə bədəni xəstəliklərdən və zədələrdən qoruyur, dəri, ürək, immun sistemi və beyin sağlamlığının qorunmasında əsas rol oynayır.
Vitamin E ilə zəngin qida mənbələri
Vitamin E əsasən bitki yağlarında tapılır və ən zəngin təbii mənbə buğda cücərtisi yağıdır. Bundan əlavə, fındıq yağı, kəlimina yağı, kanola yağı, günəbaxan yağı və badam yağı da yüksək miqdarda vitamin E ehtiva edir. Aşağıda, hər 100 qramda vitamin E olan bəzi qida mənbələri göstərilib:
| Vitamin E ilə zəngin qidalar | Hər 100 qramda vitamin E miqdarı |
|---|---|
| Buğda cücərtisi yağı | 150 mq |
| Günəbaxan yağı | 41 mq |
| Kəlimina yağı | 90 mq |
| Qoz-fındıq | 21 mq |
| Əzələlər yağı | 15 mq |
| Yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər (ispanaq, çuğundur yarpağı) | 2.5 mq |
| Avokado | 2.1 mq |
| Kivi | 1.5 mq |
| Brokoli | 1.0 mq |
| Pomidor | 0.5 mq |
| Somon balığı | 1.35 mq |
| Qövsübalığı | 0.2 mq |
| Ördək əti | 7.1 mq |
| Xərçəng | 2.2 mq |
| Kaju fındığı | 9 mq |
| Fıstıq | 3.8 mq |
| Zeytun | 14.4 mq |
Bu qidalar, bədənin günlük vitamin E ehtiyacını qarşılamağa kömək edir. Ümumiyyətlə, bədənin gündəlik vitamin E ehtiyacı 4 ilə 15 mq arasında dəyişir və bu, yaş və fiziki vəziyyətə görə fərqlənə bilər. Əgər bu vitamin qidalardan kifayət qədər alınmazsa, vitamin E əlavələri (tabletlər və ampulalar şəklində) də mövcuddur.
Vitamin E-nin ən yaxşı istifadə vaxtı
Vitamin E-nin ən yaxşı zamanlarda qəbulu, onu yeməklə birlikdə qəbul etməkdir. Çünki bu vitamin yağda həll olunan bir vitamindir və daha yaxşı udulması üçün yağlara ehtiyacı vardır. Vitamin E-ni yağ tərkibli yeməklərlə qəbul etmək, vitaminin daha yaxşı udulmasına kömək edə bilər. Vitamin E gündəlik olaraq qida və ya əlavələr vasitəsilə alınabilir. Ən yaxşı istifadə vaxtı şəxsi vəziyyətə və həkim təkliflərinə əsasən dəyişə bilər, amma ümumilikdə, vitamin E-nin ən yaxşı təsiri üçün yeməklə birlikdə qəbul edilməsi tövsiyə olunur.
Vitamin E çatışmazlığının əlamətləri və təsirləri
Vitamin E çatışmazlığı bədəndə bir sıra problemlərə səbəb ola bilər. Çatışmazlığın bəzi əlamətləri və təsirləri bunlardır:
- Dəri problemləri: Dərinin quruması, iltihabı və zədələnməsi vitamin E çatışmazlığına bağlı ola bilər.
- İmmun sisteminin zəifləməsi: Vitamin E çatışmazlığı infeksiyalara qarşı müqavimətin azalmasına səbəb ola bilər, çünki bu vitamin immun sistemini gücləndirmək üçün vacibdir.
- Əzələ problemləri: Əzələ zəifliyi və əzələlərdə koordinasiya itməsi (ataksiya) vitamin E çatışmazlığının digər əlamətləridir.
- Sinir problemləri: Vitamin E çatışmazlığı bədəndə uyuşma və ya tingling hissi, həmçinin görmə problemlərinə səbəb ola bilər.
- Yeni doğulmuşlarda çatışmazlıq: Yeni doğulmuşlarda vitamin E çatışmazlığı, sinir və hematoloji problemlərə, məsələn, anemiya, səbəb ola bilər.
Bu əlamətlər, vitamin E-nin kifayət qədər alınmasının dəri, immun sistemi, əzələlər və sinir funksiyasını qorumaq üçün vacib olduğunu göstərir.
Vitamin E-nin həddindən artıq istifadəsi
Vitamin E, bədənə oksidativ zərərlərdən və ətraf mühitin streslərindən qorunmağa kömək edən yağda həll olunan bir vitamindir. Lakin, xüsusən də əlavələr vasitəsilə çox miqdarda istifadə edilməsi ciddi yan təsirlərə səbəb ola bilər. Vitamin E-nin həddindən artıq istifadəsinin ən əhəmiyyətli yan təsirləri arasında qeyri-adi qanaxma, həzm problemləri və aşağı təzyiq yer alır.
- Qeyri-adi qanaxma: Vitamin E-nin həddindən artıq istifadəsi qan laxtalanmasını təsir edə bilər və nəticədə qeyri-adi qanaxma və ya göyərmələrə səbəb ola bilər. Xüsusilə varfarin və ya aspirin kimi qan durulducu dərmanlar istifadə edənlərdə bu təsir daha güclü ola bilər və qanama riskini artırar.
- Həzm problemləri: Vitamin E-nin çox alınması mədə-bağırsaq problemlərinə, məsələn, qusma, ishal və ya qarın ağrılarına səbəb ola bilər. Bu problemlər adətən çox sayda vitamin E əlavəsi qəbul edildikdə meydana gəlir.
- Aşağı təzyiq: Bəzi hallarda, çox miqdarda vitamin E qəbul etmək qan təzyiqini azalda bilər. Bu da təzyiqin düşməsi və baş gicəllənməsi, yorğunluq kimi simptomların yaranma riskini artırır.
Ümumilikdə, vitamin E-nin həddindən artıq istifadəsinin qarşısını almaq və sağlamlığı qorumaq üçün, vitamin E-nin istifadəsi, xüsusən əlavələrdən istifadə edildikdə, mütləq həkim nəzarətində olmalıdır. Həkim, şəxsi vəziyyət və bədənin xüsusi ehtiyaclarını nəzərə alaraq, uyğun vitamin E miqdarını təyin edə bilər. Əgər vitamin E əlavələrindən istifadə etməyə ehtiyacınız varsa, mütləq həkiminizlə məsləhətləşin, beləliklə həddindən artıq istifadənin qarşısını alıb, mümkün yan təsirləri minimuma endirə bilərsiniz.
Sizin rəyiniz